Ngay khi cộng đồng quốc tế đang tập trung vào Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tại New York, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường bất ngờ đưa ra “Lý thuyết vợ chồng Mỹ-Trung”. Luận điệu này chính là phát ngôn tiêu biểu của Uông Dương từ mười hai năm trước. Việc nó được đưa trở lại bàn thảo hiện nay có ý nghĩa gì, liệu có phải là dấu hiệu cho thấy “Đường lối Uông Dương” đang mạnh mẽ trở lại?
Điều nhạy cảm hơn là một bài báo của hãng tin AP cũng gây chú ý. Bài báo chỉ ra rằng, tại các sự kiện ngoại giao quốc tế, bóng dáng của Tập Cận Bình ngày càng ít xuất hiện, thay vào đó là Thủ tướng Lý Cường cùng các quan chức cấp cao khác thường xuyên ra mặt, ngụ ý Tập Cận Bình đã rút về tuyến sau.
Một vở kịch gay cấn về cuộc chiến quyền lực tối cao của ĐCSTQ dường như đang được diễn ra.
Hôm nay, chúng tôi sẽ cùng bạn vén màn bí ẩn đằng sau cơn bão quyền lực này.
Lý Cường Nhắc Lại “Lý Thuyết Vợ Chồng” Mỹ-Trung, Đường Lối Uông Dương Mạnh Mẽ Trở Lại?
Ngày 25 tháng 9, khi Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường tổ chức tọa đàm với giới doanh nghiệp và học giả Mỹ tại New York, ông đã ví mối quan hệ Mỹ-Trung như mối quan hệ vợ chồng. Lý Cường nói rằng vợ chồng có thể có bất đồng, nhưng mối quan hệ của họ vẫn thân thiết.
Điều đáng chú ý là quan điểm “lý thuyết vợ chồng” này được cựu quan chức cấp cao ĐCSTQ Uông Dương đề xuất lần đầu tiên. Uông Dương được cho là đang đóng một vai trò then chốt trong cuộc đấu tranh quyền lực cấp cao hiện nay của ĐCSTQ. Do đó, một số nhà phân tích cho rằng bài phát biểu này của Lý Cường tại New York đã chứng minh Uông Dương đã mạnh mẽ trở lại hàng ngũ quyền lực tối cao của ĐCSTQ, và trở thành người điều hành thực tế việc định nghĩa quan hệ Mỹ-Trung trong nội bộ ĐCSTQ.
Tháng 7 năm 2013, Uông Dương, khi đó là Phó Thủ tướng được xem là phái cải cách, đã ví quan hệ kinh tế Mỹ-Trung “hơi giống vợ chồng” khi tham dự hội nghị kinh tế Mỹ-Trung tại Washington. Khi Uông Dương đưa ra quan điểm này 12 năm trước, Tập Cận Bình chỉ mới lên nắm quyền, và chiến lược “Thao quang dưỡng hối” của Đặng Tiểu Bình vẫn là cốt lõi trong chính sách ngoại giao của ĐCSTQ.
Tuy nhiên, sau Đại hội 19, khi Tập Cận Bình dần nắm quyền kiểm soát, chiến lược “Thao quang dưỡng hối” bị loại bỏ, thay thế bằng “Ngoại giao Chiến lang”, và quan hệ Mỹ-Trung không còn giống như vợ chồng mà trở thành quan hệ đối địch.
Sau Đại hội 20, Tập Cận Bình đã thực hiện được nhiệm kỳ thứ ba, và các thế lực cải cách như Uông Dương đã bị thanh trừng hoàn toàn. Theo luật ngầm nội bộ của ĐCSTQ, một nhà lãnh đạo một khi mất quyền, những bài phát biểu trước đây của ông ta cũng sẽ bị phong tỏa, đặc biệt là những phát ngôn về chính sách lớn, tuyệt đối không được phép xuất hiện lại bất kỳ luận điệu nào liên quan đến ông ta.
Nói cách khác, ai nắm giữ quyền lực tối cao của ĐCSTQ, người đó mới có thể định nghĩa quan hệ ngoại giao.
Tập Cận Bình đã không đích thân tham dự sự kiện lớn kỷ niệm 80 năm thành lập Liên Hợp Quốc mà cử Lý Cường đi thay. Bài phát biểu của Lý Cường tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc chỉ là những nội dung cũ kỹ, chung chung như hòa bình phát triển, công lý quốc tế, chủ nghĩa đa phương, chống chủ nghĩa bảo hộ thương mại, v.v., chỉ là một hình thức qua loa, hoàn thành nghĩa vụ bề mặt.
Ngược lại, việc lợi dụng cơ hội tham gia Đại hội đồng Liên Hợp Quốc để gặp gỡ các nhà lãnh đạo chính trị và kinh doanh Mỹ tại New York, định lại tông điệu cho quan hệ Mỹ-Trung, mới là mục đích thực sự của chuyến đi New York lần này của Lý Cường.
Do đó, việc Lý Cường đưa ra “Lý thuyết Vợ chồng” về quan hệ Mỹ-Trung của Uông Dương 12 năm trước trong cuộc hội đàm là một điều hết sức bất thường. Điều này chứa đựng ít nhất hai tín hiệu lớn:
- Định nghĩa của ĐCSTQ về quan hệ Mỹ-Trung sẽ quay trở lại từ “đối đầu địch thù” thành “hợp tác vợ chồng”.
- Tập Cận Bình đã mất tư cách định nghĩa lại quan hệ Mỹ-Trung mới, và dường như Uông Dương đã nắm quyền kiểm soát vấn đề này.
Gần đây, những tin đồn về việc Tập Cận Bình đã mất quyền, sắp sửa từ chức, và Uông Dương sẽ kế nhiệm chức Tổng Bí thư tại Hội nghị Trung ương 4 ngày càng nhiều.
Theo một số thông tin nội bộ trước đó, các lão thành ĐCSTQ như Ôn Gia Bảo đã thành lập “Cơ quan Điều phối và Tham mưu Quyết sách Trung ương Đảng” vào cuối tháng 6 năm nay, khoét rỗng quyền lực của Thường vụ Bộ Chính trị, biến Tập Cận Bình thành một con rối và đồ trang trí. Hiện tại, tất cả các thành viên Bộ Chính trị ĐCSTQ phải xin ý kiến và báo cáo cho “Cơ quan Điều phối và Tham mưu Quyết sách Trung ương Đảng”, và người đại diện cho cơ quan này ra mặt chính là Uông Dương.
Bình luận viên “Người thường trong Tường” (tức người bình thường trong giới bị kiểm duyệt ở Trung Quốc) đã chỉ ra trong chương trình YouTube của mình vào ngày 28 tháng 9 rằng, Tập Cận Bình mất quyền thì Lý Cường mới dám nhắc lại “Lý thuyết Vợ chồng Mỹ-Trung”, nếu Tập Cận Bình vẫn còn nắm quyền, Lý Cường nói lời này e rằng sẽ phải theo bước Lý Khắc Cường (người đã bị thanh trừng).
“Người thường trong Tường” cho rằng, Lý Cường nói ra những lời mà Tập Cận Bình ghét nhất là để thể hiện lòng trung thành với “Cơ quan Điều phối và Tham mưu Quyết sách Trung ương Đảng”.
Chúng ta cũng sẽ phân tích hiện tượng Tập Cận Bình bị cho là “rút về tuyến sau” mà báo AP đã quan sát.
Thực tế, trong hệ thống của ĐCSTQ, những người thực sự có thể “rút về tuyến sau” chỉ có Mao Trạch Đông và Đặng Tiểu Bình.
Kế Trì Hoãn của Mao Trạch Đông và Cách Mạng Văn Hóa
Từ ngày 11 tháng 1 đến ngày 7 tháng 2 năm 1962, ĐCSTQ đã tổ chức “Hội nghị 7.000 người” để tổng kết các vấn đề của “Đại nhảy vọt” và ba năm “Đại nạn đói”. Chủ tịch nước Lưu Thiếu Kỳ đã quy kết ba năm Đại nạn đói là “ba phần thiên tai, bảy phần nhân họa”, ám chỉ chính sách trung ương thời bấy giờ, và người chịu trách nhiệm đứng sau chính là Mao Trạch Đông.
Mao Trạch Đông buộc phải tự phê bình tại hội nghị và sau đó tuyên bố rút về tuyến sau, để Lưu Thiếu Kỳ, Đặng Tiểu Bình và những người khác chủ trì công việc thường nhật của Trung ương ĐCSTQ. Sau đó, Lưu và Đặng đã huy động cán bộ đảng viên tiếp tục vạch trần các vấn đề khác nhau trong “Đại nhảy vọt”, bắt đầu bãi bỏ chế độ công xã ở một số khu vực, thúc đẩy chính sách “chia ruộng khoán hộ” và “khoán sản lượng đến hộ”, đồng thời dần mở rộng chủ đề thảo luận đến việc liệu có nên minh oan cho Bành Đức Hoài hay không.
Tại Hội nghị Lư Sơn năm 1959, Bành Đức Hoài đã bị đánh là “tập đoàn phản Đảng” vì phản đối “Đại nhảy vọt”. Nếu Bành Đức Hoài được minh oan, uy tín và địa vị của Mao Trạch Đông sẽ sụp đổ, và ông ta sẽ mất hoàn toàn vị thế chính trị trong đảng.
Tất nhiên, cái gọi là “rút về tuyến sau” của Mao Trạch Đông chỉ là một kế trì hoãn của ông ta. Mao vẫn nắm quân quyền, làm sao có thể cam tâm bị người khác kiềm chế? Nửa năm sau, Mao Trạch Đông đã quay trở lại.
Tại Hội nghị Trung ương 10 khóa 8 của ĐCSTQ được tổ chức vào tháng 9 năm 1962, Mao Trạch Đông đã nắm lại cục diện, bản thông cáo được thông qua tại hội nghị khẳng định lại việc định tính đối với Bành Đức Hoài và những người khác tại Hội nghị Lư Sơn năm 1959.
Sau Hội nghị Trung ương 10 khóa 8, Mao Trạch Đông một lần nữa đưa trọng tâm công việc của ĐCSTQ trở lại quỹ đạo “lấy đấu tranh giai cấp làm cương lĩnh”, và quyết định phát động một “Phong trào Giáo dục Xã hội Chủ nghĩa” trên toàn quốc để ngăn chặn đường lối của ông ta bị Lưu, Đặng và những người khác sửa đổi một lần nữa. Đây chính là khúc dạo đầu của Cách mạng Văn hóa.
“Phong trào Giáo dục Xã hội Chủ nghĩa” đã giúp Mao Trạch Đông giành lại quyền chủ đạo đối với dư luận toàn quốc. Do đó, khi Cách mạng Văn hóa được phát động vào năm 1966, Mao Trạch Đông dựa vào quân quyền và sự kiểm soát đối với dư luận, đã thành công huy động một phong trào bạo lực quần chúng trên toàn quốc, nhanh chóng phá vỡ cục diện quyền lực của ĐCSTQ và đánh đổ hoàn toàn Chủ tịch nước Lưu Thiếu Kỳ.
Mãi cho đến sau khi Mao Trạch Đông qua đời, Đặng Tiểu Bình, người sống sót sau Cách mạng Văn hóa, mới dựa vào sự ủng hộ của quân đội để lật đổ đường lối chính sách của Mao Trạch Đông.
Nhìn lại cuộc đời Mao Trạch Đông, ông ta luôn mưu đồ chiếm đoạt quyền lực tối cao, việc ông ta rút về tuyến sau chỉ là một chiến lược trì hoãn để đối phó với đối thủ chính trị. Mao Trạch Đông đã thiết lập một hệ thống độc tài chưa từng có tiền lệ, ông ta không thể chia sẻ quyền lực với bất cứ ai, vì vậy, ông ta cũng không thể thực sự rút về tuyến sau, ông ta phải kiểm soát quyền lực tối cao cho đến khi kết thúc cuộc đời mình.
Và Đặng Tiểu Bình là nhà lãnh đạo thứ hai trong lịch sử ĐCSTQ tuyên bố rút về tuyến sau. Vậy, việc Đặng Tiểu Bình rút về tuyến sau có gì giống và khác so với Mao Trạch Đông?
Rèm Che Chính Sự của Đặng Tiểu Bình và Thảm Án “Lục Tứ”
Điểm giống nhau là, việc Đặng Tiểu Bình rút về tuyến sau cũng dựa trên tiền đề kiểm soát quân quyền.
Sau Cách mạng Văn hóa, Đặng Tiểu Bình dựa vào sự ủng hộ của quân đội, dần dần khoét rỗng quyền lực của Hoa Quốc Phong. Đặng Tiểu Bình bắt đầu nắm quân quyền từ tháng 8 năm 1977 khi giữ chức Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương. Tháng 6 năm 1981, ông thay thế Hoa Quốc Phong làm Chủ tịch Quân ủy Trung ương.
Tháng 9 năm 1982, tại Đại hội 12 của ĐCSTQ, Đặng Tiểu Bình đã thành lập “Ủy ban Cố vấn Trung ương”, gọi tắt là “Trung Cố Ủy”, và giữ chức Chủ nhiệm ủy ban này.
“Trung Cố Ủy” trên bề mặt là một cơ quan quyền lực chuyển tiếp, nhằm giải quyết vấn đề chế độ lãnh đạo trọn đời kể từ khi ĐCSTQ thành lập chính quyền, cho phép các cán bộ già rút khỏi Ủy ban Trung ương để vào “Trung Cố Ủy”, tạo cơ hội cho cán bộ trẻ gia nhập Ủy ban Trung ương, qua đó thực hiện sự thay thế giữa thế hệ cũ và mới trong giới lãnh đạo cấp cao của ĐCSTQ.
Nhưng trên thực tế, “Trung Cố Ủy” là một cơ quan quyền lực tối cao vô hình mới được thành lập, nó cho phép Ủy ban Trung ương diễn kịch ở tiền đài, trong khi “Trung Cố Ủy” ra quyết định ở hậu đài.
Nói cách khác, Đặng Tiểu Bình với tư cách kép là Chủ tịch Quân ủy Trung ương và Chủ nhiệm “Trung Cố Ủy”, bề ngoài rút về tuyến sau, nhưng thực tế vẫn tiếp tục kiểm soát quyền lực tối cao của ĐCSTQ, trở thành nhà lãnh đạo thế hệ thứ hai của ĐCSTQ.
Khác với mưu kế trì hoãn của Mao Trạch Đông, Đặng Tiểu Bình đã thực hiện việc rút về tuyến sau về mặt hình thức bằng cách thiết kế hệ thống theo kiểu rèm che chính sự. Nhưng ông vẫn nắm giữ quyền lực tối cao thực tế, có thể thay đổi Tổng Bí thư. Dưới mô hình rèm che chính sự này, trong suốt thập niên 80, Đặng Tiểu Bình liên tiếp thay thế hai Tổng Bí thư, và tạo ra Thảm án “Lục Tứ”.
Mất Quân Quyền, Tập Cận Bình Liệu Còn Cơ Hội Rút Về Tuyến Sau?
Từ mưu kế trì hoãn của Mao Trạch Đông đến rèm che chính sự của Đặng Tiểu Bình, có thể thấy, trong hệ thống quyền lực của ĐCSTQ, chỉ khi kiểm soát quân quyền mới có tư cách bàn về việc rút về tuyến sau. Trong cuộc đấu tranh quyền lực, nếu mất đi quân quyền, thì chỉ có thể là rút khỏi vũ đài quyền lực, bị gạt ra lề hoặc bị thanh trừng, chứ không có khả năng rút về tuyến sau.
Giang Trạch Dân thực ra cũng không rút về tuyến sau, mà là bố cục quyền lực của ông ta trong Đảng, Chính phủ và Quân đội đã bị Tập Cận Bình thanh lý và thanh trừng từng bước trong cuộc đấu tranh quyền lực.
Có thể nói, cho đến khoảnh khắc cuối cùng khi Giang Trạch Dân bị Tập Cận Bình ra lệnh rút ống thở, ông ta vẫn luôn ở trong cơn bão của cuộc đấu tranh quyền lực ĐCSTQ, chưa bao giờ rút về tuyến sau.
Vận mệnh của Tập Cận Bình được dự đoán cũng sẽ tương tự như vậy.
Hiện tại, Tập Cận Bình đã mất quân quyền, bố cục của ông ta trong Đảng, Chính phủ và Quân đội cũng đang phải đối mặt với sự thanh lý hoặc thanh trừng từ Trương Hựu Hiệp và phái lão thành do Ôn Gia Bảo đại diện. Nếu Tập Cận Bình có thể nghỉ hưu an toàn, giữ cho bản thân và gia đình không bị thanh trừng, đó đã là một kết quả cực kỳ may mắn rồi. Còn việc rút về tuyến sau, thì hoàn toàn là chuyện hão huyền!
Kết Luận
Thưa quý vị khán giả, qua kinh nghiệm lịch sử từ Mao Trạch Đông đến Đặng Tiểu Bình có thể thấy, trong hệ thống của ĐCSTQ, cái gọi là “rút về tuyến sau” chưa bao giờ là một sự chuyển giao quyền lực suôn sẻ, mà là một sự tiếp nối của đấu tranh quyền lực dưới hình thức khác. Chỉ khi nắm được quân quyền, mới có thể tiếp tục gây ảnh hưởng đến cục diện chính trị; một khi quân quyền rơi vào tay người khác, chỉ có thể chịu sự sắp đặt, thậm chí bị thanh trừng.
Vậy, rốt cuộc Tập Cận Bình đang bị khoét rỗng quyền lực, hay vẫn nắm chặt quyền lực? “Lý thuyết Vợ chồng” của Uông Dương có ý nghĩa là một đường lối mới đã được khởi động? Tất cả những điều này còn phải chờ Hội nghị Trung ương 4 sắp tới mới có thể đưa ra câu trả lời cuối cùng.
— Nhóm sản xuất 《Tiêu điểm Kỷ Nguyên》