Ngay trước thềm Hội nghị Trung ương 4 (Hội nghị Toàn thể Trung ương lần thứ tư), chính trường Bắc Kinh lại dấy lên sóng gió. Liệu Tập Cận Bình còn có thể ngồi vững trên ngôi vị quyền lực tối cao? Hay cán cân quyền lực đã bắt đầu nghiêng? Hội nghị Trung ương 4 sẽ mở ra một kỷ nguyên mới, hay tiếp tục đi theo chế độ cũ? Hôm nay, chúng ta sẽ đi sâu phân tích vở kịch quyền lực có liên quan đến tương lai của Trung Quốc này.
Nhân sự Hội nghị Trung ương 4 đã chốt? Thường vụ “Ba Lên Ba Xuống”
Về vấn đề sắp xếp nhân sự tại Hội nghị Trung ương 4, gần đây xuất hiện tin tức mới.
Ngày 21 tháng 9, bình luận viên “Hiểu Thuyết Gia” (晓说家) đã đăng tải trên kênh YouTube của mình rằng nguồn tin nội bộ của ông tiết lộ, việc sắp xếp nhân sự Hội nghị Trung ương 4 đã được chốt, Thường vụ Bộ Chính trị sẽ “ba lên ba xuống”, cụ thể là Tập Cận Bình, Lý Cường, Thái Kỳ từ chức, còn Uông Dương, Hồ Xuân Hoa, Doãn Lực lên nắm quyền.
Tập Cận Bình từ chức Tổng Bí thư Đảng và Chủ tịch Quân ủy, tạm thời giữ chức Chủ tịch nước. Uông Dương sẽ giữ chức Tổng Bí thư Đảng và Chủ tịch Quân ủy. Hồ Xuân Hoa thay thế Lý Cường làm Thủ tướng Quốc vụ viện. Doãn Lực thay thế vị trí Thường vụ của Thái Kỳ, nhưng sẽ không nhậm chức Chủ nhiệm Văn phòng Trung ương.
Đồng thời, Hồ Xuân Hoa và Lưu Chấn Lập lần lượt giữ chức Phó Chủ tịch Quân ủy xếp thứ hai và thứ ba. Trương Hựu Hiệp vẫn là Phó Chủ tịch Quân ủy xếp thứ nhất, nhưng nắm giữ quyền lực thực tế trong quân đội.
Nghị quyết đối với Tập Cận Bình là không truy cứu, không thanh trừng, cho phép ông nghỉ hưu an toàn. Trong Hội nghị Trung ương 4, sẽ không động đến Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương (CCDI) do thân tín của Tập Cận Bình là Lý Hi đứng đầu. Miễn là nhân sự của CCDI không thay đổi, điều đó chứng tỏ tạm thời sẽ không tiến hành thanh trừng Tập Cận Bình.
Về lý do tại sao Doãn Lực trở thành “ngựa ô” thay vì Trần Cát Ninh và Viên Gia Quân như các tin đồn trước đó? Nguồn tin cho biết, bởi vì Doãn Lực có mối quan hệ rất tốt với Trương Hựu Hiệp. Tất cả những sắp xếp này đã được chốt tại một cuộc họp mở rộng Bộ Chính trị bí mật, với sự tham gia của một số lão thành, bao gồm cả Hồ Cẩm Đào.
Hội nghị Tổng kết Kỷ niệm 80 năm Chiến tranh Chống Nhật: Tập Cận Bình Trở Thành Công Cụ
Liệu cuộc họp mở rộng Bộ Chính trị bí mật mà nguồn tin của “Hiểu Thuyết Gia” đề cập có thực sự diễn ra hay không, chúng ta không thể biết. Nhưng những hiện tượng kỳ lạ xuất hiện tại Hội nghị Tổng kết Kỷ niệm 80 năm Chiến tranh Chống Nhật được tổ chức tại Bắc Kinh vào ngày 17 tháng 9 đã khiến nhiều người phải tin rằng, Tập Cận Bình đã trở thành một “công cụ nhân”, chỉ được sắp xếp xuất hiện trong một số nghi lễ, và đôi khi không thể đích thân phát biểu công khai.
Ngày 17 tháng 9, ĐCSTQ đã tổ chức Hội nghị Tổng kết Kỷ niệm 80 năm Chiến tranh Chống Nhật tại Bắc Kinh. Tập Cận Bình đã xuất hiện tại hội nghị, nhưng ông chỉ tiếp các đại biểu một cách xã giao, chụp ảnh chung với những người tham dự, sau đó cùng Vương Tiểu Hồng quay lưng rời đi. Tập Cận Bình đã không phát biểu tại hội nghị này, mà thay vào đó, Thái Kỳ đã đại diện ông phát biểu.
Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) đưa tin rằng Thái Kỳ đã truyền đạt bài phát biểu quan trọng của Tập Cận Bình tại Hội nghị Thường vụ Bộ Chính trị. Điều này có nghĩa là, Tập Cận Bình đã có mặt tại hiện trường Hội nghị Tổng kết Kỷ niệm 80 năm Chiến tranh Chống Nhật, nhưng lại không tự mình truyền đạt cái gọi là bài phát biểu quan trọng của mình trong cuộc họp Thường vụ, mà để Thái Kỳ làm thay. Điều này không phù hợp với thông lệ trước đây trong giới quan chức ĐCSTQ dưới thời Tập Cận Bình cai trị.
Những hiện tượng kỳ lạ này cho thấy, ít nhất là trước ngày 17 tháng 9, giới lãnh đạo cấp cao ĐCSTQ đã chốt vai trò “công cụ nhân” của Tập Cận Bình trong các cuộc họp nội bộ. Ông chỉ có thể là một nhà lãnh đạo tối cao trên danh nghĩa, không còn có thể tham dự các hoạt động công khai hoặc phát biểu theo ý muốn của mình.
Liệu cuộc họp này có phải là cuộc họp mở rộng Bộ Chính trị bí mật mà nguồn tin đã đề cập ở trên? Quả thực có rất nhiều điều đáng suy ngẫm.
Bốn Phe Phái ĐCSTQ Đồng Thuận Uông Dương, Thúc Giục Tập Cận Bình Từ Chức Sớm
Ngày 20 tháng 9, một bình luận viên khác chuyên tiết lộ về đấu đá quyền lực cấp cao của ĐCSTQ, “Người Thường Trong Tường” (墙内普通人), đã chia sẻ trên kênh YouTube của mình rằng, việc Tập Cận Bình từ chức tại Hội nghị Trung ương 4 đã được thông báo miệng đến cấp ủy viên Trung ương. Theo đề nghị của Hồ Cẩm Đào, việc điều chỉnh nhân sự tại Hội nghị Trung ương 4 là bất đắc dĩ phải làm, tất cả các chức vụ được điều chỉnh đều là chức vụ tạm quyền, và sẽ được chính thức hóa tại Đại hội 21.
“Người Thường Trong Tường” phân tích rằng, phe bảo thủ ĐCSTQ ban đầu còn dự định để Tập Cận Bình giữ chức đến Đại hội 21 rồi bàn giao bình thường, nhưng tình hình đã thay đổi. ĐCSTQ thực sự không thể trì hoãn thêm hai năm nữa. Bốn phe phái nội bộ đều mong muốn Tập Cận Bình từ chức sớm:
- Lão đại phái Đoàn (Đoàn Thanh niên) Hồ Cẩm Đào đã quá già yếu. Hồ Cẩm Đào hiện nay vẫn có thể dùng thân phận là lãnh đạo thế hệ thứ tư của ĐCSTQ để kêu gọi toàn Đảng, nhưng nếu Hồ Cẩm Đào đột ngàng qua đời, liên minh lật Tập sẽ mất đi một ngọn cờ lớn và khó có thể đoàn kết lại. Vì vậy, phái Đoàn đều hy vọng Tập Cận Bình từ chức sớm.
- Quân đội Trương Hựu Hiệp không thể chờ đợi được nữa. Mặc dù Trương Hựu Hiệp đã nắm quyền kiểm soát quân đội, nhưng ông ta luôn lo lắng về sự phản công của tập đoàn Tập Cận Bình, ông ta phải luôn trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu, tinh thần căng thẳng cao độ. Trong tình trạng này, hai bên có thể xảy ra xung đột bất cứ lúc nào, gây ra thương vong lớn. Do đó, quân đội cũng hy vọng chấm dứt tình trạng đối đầu này sớm.
- Phái Cải cách Khai phóng của Ôn Gia Bảo cũng không thể chờ đợi. Kinh tế Trung Quốc sắp sụp đổ, xã hội Trung Quốc hiện giống như một ngọn núi lửa đang bốc khói khắp nơi, có thể phun trào bất cứ lúc nào. Đối với phái Cải cách Khai phóng, việc Tập Cận Bình từ chức ít nhất sẽ mang lại một chút niềm tin cho người dân, đây là lối thoát duy nhất để giảm áp lực cho ngọn núi lửa.
- Cuối cùng, phái bảo thủ của ĐCSTQ cũng không thể chờ đợi. Trong những năm qua, cuộc đấu đá nội bộ gay gắt, phái bảo thủ cũng cảm thấy bất an. Vì Tập Cận Bình đã mất quân quyền, nên hãy nhanh chóng để ông ta trao lại chính quyền và từ chức một cách thể diện, không nên tiếp tục đấu đá nữa, nếu không, mạng sống và tài sản của phái bảo thủ cũng không được đảm bảo.
“Người Thường Trong Tường” cho biết, trong số các ứng cử viên cho chức Thủ tướng tạm quyền của ĐCSTQ có Uông Dương, Hồ Xuân Hoa, Trần Cát Ninh, Viên Gia Quân, trong đó khả năng Hồ Xuân Hoa cao nhất.
Chính vì Hồ Xuân Hoa là người kế nhiệm mà Hồ Cẩm Đào tin tưởng nhất, Hồ Cẩm Đào hy vọng Hồ Xuân Hoa sẽ chuyển tiếp hai năm ở vị trí Thủ tướng, đạt được một số thành tựu, xây dựng được một đội ngũ chấp chính, và đến Đại hội 21, việc Hồ Xuân Hoa tiếp quản chức Tổng Bí thư sẽ là điều hợp lý.
Về lý do tại sao Uông Dương có thể tiếp quản chức Tổng Bí thư tạm quyền, “Người Thường Trong Tường” cho rằng bốn phe phái đều đồng thuận Uông Dương, để Uông Dương làm Tổng Bí thư chuyển tiếp sẽ không ai cảm thấy bị đe dọa.
- Thứ nhất, Uông Dương là người kế nhiệm thuộc phái Cải cách Khai phóng được Ôn Gia Bảo tín nhiệm. Trong mắt Ôn Gia Bảo, việc để Uông Dương làm Tổng Bí thư tạm quyền, chuyển tiếp hai năm, có thể mở đầu cho cải cách thể chế chính trị.
- Thứ hai, phái bảo thủ ĐCSTQ nhận ra rằng vị trí tạm quyền của Uông Dương chỉ có hai năm. Uông Dương không gây ra sóng gió mạnh, không tham gia đấu tranh chính trị. Ngay cả khi Uông Dương khởi động cải cách thể chế chính trị và bắt đầu giảm bớt quyền lực của ĐCSTQ, đó cũng sẽ chỉ là cải cách tiến hành dần dần. Dù cách làm này về lâu dài có thể khiến ĐCSTQ mất đi địa vị chấp chính, nhưng trong ngắn hạn, nó thực sự có thể giảm bớt khó khăn hiện tại.
- Thứ ba, về phía phái Đoàn, Hồ Cẩm Đào lo lắng cơ thể mình không thể chống đỡ đến Đại hội 21, lo lắng Uông Dương lúc đó không chịu giao vị trí cho Hồ Xuân Hoa. Nhưng Hồ Cẩm Đào vẫn tin tưởng Ôn Gia Bảo và Lý Thụy Hoàn. Miễn là có thể đạt được đoàn kết nội bộ Đảng, Hồ Cẩm Đào cũng có thể chấp nhận Uông Dương làm Tổng Bí thư chuyển tiếp.
- Cuối cùng, quân đội càng vui mừng khi thấy Uông Dương lên nắm quyền. Bởi vì nếu Hồ Xuân Hoa lên nắm quyền, để đảm bảo uy quyền của Hồ Xuân Hoa, quân đội phải chuyển giao quân quyền cho Hồ Xuân Hoa ngay lập tức. Còn sau khi Uông Dương lên nắm quyền, Uông Dương chỉ là một Tổng Bí thư chuyển tiếp sẽ nghỉ hưu vào Đại hội 21, ông ta không cần quân quyền để củng cố uy quyền của mình. Vì vậy, quân đội cũng không cần thực sự bàn giao quân quyền cho Uông Dương.
Trương Hựu Hiệp Chờ Quyền Kiểm Soát Vũ Khí Hạt Nhân
Trong một vài chương trình trước, chúng tôi đã phân tích rằng Trương Hựu Hiệp và Tập Cận Bình đã tiến hành trận quyết chiến cuối cùng vào tháng 9. Có tin đồn rằng Trương Hựu Hiệp đã quản thúc Tập Cận Bình tại gia, muốn lấy được một thứ gì đó từ tay Tập Cận Bình. Một số bình luận viên thời điểm đó phân tích rằng Trương Hựu Hiệp muốn lấy quyền bổ nhiệm nhân sự quân đội từ tay Tập Cận Bình.
Gần đây, lại có tin đồn mới rằng Trương Hựu Hiệp đang chờ Tập Cận Bình giao quyền kiểm soát vũ khí hạt nhân, tức là chiếc vali hạt nhân (nuclear football) thường được nhắc đến.
Tất cả các cường quốc hạt nhân trên thế giới đều có một tùy tùng chuyên biệt bên cạnh nhà lãnh đạo tối cao, mang theo một chiếc vali chứa thiết bị điều khiển phóng vũ khí hạt nhân. Bất kể nhà lãnh đạo tối cao đi đâu, chiếc vali này đều phải đi theo.
Nếu Trương Hựu Hiệp đoạt được quân quyền của Tập Cận Bình, điều đó chắc chắn liên quan đến quy trình bàn giao quyền phóng vũ khí hạt nhân. Từ đó suy ra, thứ mà Trương Hựu Hiệp chờ đợi, như đã được tiết lộ trước đó, hẳn chính là “nút hạt nhân”.
Tập Cận Bình chắc chắn sẽ có cuộc mặc cả cuối cùng với Trương Hựu Hiệp trước khi giao nộp “nút hạt nhân”. Khi hai bên đạt được thỏa hiệp, việc sắp xếp nhân sự cho Hội nghị Trung ương 4 cũng sẽ đi đến giai đoạn cuối cùng. Điều này có nghĩa là danh sách Thường vụ, cơ cấu Quân ủy và cục diện quyền lực thực tế của cấp cao ĐCSTQ trong tương lai sẽ dần được làm rõ sau trận quyết chiến cuối cùng này.
Cơ Cấu Quyền Lực và Xu Hướng Chính Trị Trung Quốc Hậu Tập Cận Bình
Hội nghị Trung ương 4 là hội nghị then chốt ảnh hưởng đến xu hướng chính trị tương lai của Trung Quốc. Nếu tại hội nghị này, Tập Cận Bình tiếp tục nắm quyền kiểm soát, thì tương lai của Trung Quốc chắc chắn sẽ càng bất ổn hơn, khủng hoảng kinh tế sẽ nghiêm trọng hơn, nguy cơ chiến tranh Eo biển Đài Loan và nguy cơ đối đầu bạo lực, xung đột đổ máu trong xã hội Trung Quốc cũng sẽ tăng lên đáng kể.
Đây là cục diện mà nhiều phe phái trong hệ thống ĐCSTQ không muốn thấy. Vì vậy, các phe phái này, dưới sự hỗ trợ của quân đội, đã kết thành liên minh chống lại Tập Cận Bình, buộc ông ta phải từ chức. Điều này cũng phù hợp với yêu cầu của đa số người dân Trung Quốc hiện nay.
Nếu tại Hội nghị Trung ương 4, Tập Cận Bình từ chức, Uông Dương tiếp quản chức Tổng Bí thư tạm quyền, Hồ Xuân Hoa nhậm chức Thủ tướng tạm quyền. Thì cơ cấu quyền lực này thực sự có lợi cho việc mở ra không gian chuyển đổi chính trị trong xã hội Trung Quốc.
Sau khi Uông Dương lên nắm quyền, theo thông lệ của ĐCSTQ, Tổng Bí thư chắc chắn sẽ kiêm nhiệm Chủ tịch Quân ủy, và sau đó kiêm nhiệm Chủ tịch nước trong kỳ họp Lưỡng hội năm sau. Nhưng như đã phân tích ở trên, Uông Dương chỉ là một nhà lãnh đạo chuyển tiếp, không có nền tảng trong quân đội, cũng không cần quân đội bàn giao quân quyền cho ông ta. Như vậy, quân đội do Trương Hựu Hiệp kiểm soát, công tác Đảng do Uông Dương kiểm soát, và Quốc vụ viện do Hồ Xuân Hoa kiểm soát, đã hình thành một cấu trúc tam quyền phân lập trên thực tế.
Mặc dù cấu trúc phân lập này về mặt lý thuyết chỉ có thể duy trì trong hai năm. Nhưng đây sẽ là một tia hy vọng cho sự chuyển đổi chính trị của Trung Quốc. Nếu các lực lượng xã hội dân sự Trung Quốc có thể tận dụng cơ hội này, tác động dư luận lên phái Cải cách Khai phóng như Ôn Gia Bảo, Uông Dương, và các nhà lãnh đạo quân đội mong muốn quân đội phi chính trị hóa như Lưu Nguyên, cung cấp cho họ những ý tưởng chuyển đổi đúng đắn, để họ có thể nới lỏng lệnh cấm báo chí và cấm đảng phái, thì sự chuyển đổi chính trị của Trung Quốc sẽ đón nhận một bước ngoặt lớn.
Cần bổ sung một điểm là, chúng tôi không đặt hy vọng chuyển đổi chính trị của Trung Quốc vào bất kỳ nhà lãnh đạo nào của ĐCSTQ, mà chỉ phân tích từ góc độ lịch sử và chính trị học rằng, sự chuyển đổi chính trị ở các quốc gia cộng sản thường xảy ra khi chính quyền cộng sản lâm vào khủng hoảng nghiêm trọng. Khi phe cánh mở trong Đảng cố gắng tìm lối thoát cho chế độ cộng sản thông qua cải cách thể chế chính trị, điều đó sẽ cung cấp thời cơ lịch sử cho sự tham gia của các lực lượng chính trị dân sự.
Hội nghị Bàn tròn của Ba Lan đã ra đời trong bối cảnh lịch sử như vậy. Và sự chuyển đổi hòa bình của Ba Lan cũng đã mở màn cho sự sụp đổ của toàn bộ chế độ cộng sản ở Liên Xô và Đông Âu.
Việc sắp xếp nhân sự tại Hội nghị Trung ương 4 đã trở thành cốt lõi của cuộc đấu đá cấp cao nhất của ĐCSTQ. Liệu Tập Cận Bình có giao nộp quân quyền và “nút hạt nhân”? Liệu Trương Hựu Hiệp có thực sự nắm quyền lớn? Liệu Uông Dương có trở thành Tổng Bí thư tạm quyền? Liệu cục diện tam quyền phân lập Đảng-Chính-Quân có thể xuất hiện? Điều đó sẽ quyết định hướng đi chính trị của Trung Quốc trong tương lai.
Lịch sử cho chúng ta thấy, quá trình chuyển đổi từ chế độ độc tài sang xã hội bình thường thường đi kèm với khủng hoảng và cơ hội. Liệu Trung Quốc có thể nhân cơ hội này để thoát khỏi sự kiểm soát của chủ nghĩa độc tài cộng sản hay không, điều đó ảnh hưởng đến trái tim của mỗi người con đất Việt.
— Nhóm sản xuất 《Tiêu điểm Kỷ Nguyên》